Prof. dr hab. Sławomir Kościelak – historyk związany z Uniwersytetem Gdańskim, uznany badacz dziejów Reformacji i stosunków wyznaniowych na Pomorzu – był gościem parafii ewangelickiej w Sopocie w niedzielę 16 listopada 2025 r. To właśnie on, jako jeden z najlepszych znawców historii religijnej Gdańska, poprowadził wykład poświęcony początkom gdańskiego protestantyzmu i działalności pierwszych kaznodziejów miasta.
Bezpośrednio po niedzielnym nabożeństwie bp Marcin Hintz powitał prelegenta i zaprosił zgromadzonych do wysłuchania jego wystąpienia. Wprowadzenie profesora Kościelaka, zanim jeszcze przeszedł do lokalnego kontekstu, objęło najpierw syntetyczne omówienie ogólnych przyczyn Reformacji oraz wyjaśnienie, czym w swej istocie było to przełomowe wydarzenie w historii Kościoła. Podkreślił on zarówno religijny, jak i społeczny charakter zmian, które w XVI wieku rozchodziły się po Europie.
Dopiero na tym tle profesor przeszedł do wątku gdańskiego, opisując, jak idee Lutra docierały nad Bałtyk, w jaki sposób kształtowały życie miejskie oraz jak rozwijała się lokalna wspólnota protestancka. W trakcie wykładu obalił też kilka utrwalonych mitów dotyczących narodzin Reformacji w Gdańsku. Wśród nich znalazło się m.in. przekonanie, jakoby już w 1518 roku Jakub Knade miał wygłosić pierwsze kazanie w duchu reformacji – teza, która nie znajduje oparcia w źródłach, a którą profesor zatrzymał i wyjaśnił w oparciu o aktualny stan badań.
Słuchacze mieli okazję poznać także sylwetki trzech pierwszych kaznodziejów protestanckich Gdańska – Johanna Heggego, Jakuba Klemmego i Johanna Neubera – oraz ich rolę w kształtowaniu nowego religijnego oblicza miasta. Prelegent barwnie ukazał zarówno ich działalność, jak i napięcia oraz procesy, które towarzyszyły przemianom wyznaniowym w Prusach Królewskich.
Po zakończeniu wykładu bp Marcin Hintz podziękował profesorowi Kościelakowi za inspirujące i rzetelne wystąpienie, wręczył mu kwiaty, a następnie zaprosił wszystkich do Sali Debory. W kameralnej atmosferze, przy kawie i domowym cieście, uczestnicy mogli zadawać kolejne pytania. Profesor odpowiadał na nie szeroko i cierpliwie – zarówno na kwestie dotyczące szczegółów źródłowych, jak i na pytania o szerszy kontekst religijny epoki oraz specyfikę gdańskiej Reformacji.
Spotkanie przebiegło w życzliwej, otwartej atmosferze i potwierdziło, jak duże zainteresowanie budzą dzieje protestantyzmu na Pomorzu. Uczestnicy podkreślali zarówno wysoki poziom merytoryczny wykładu, jak i możliwość bezpośredniego kontaktu z jednym z czołowych badaczy historii wyznań regionu.
