Pastor, leksykograf, tłumacz, wydawca. Syn Bartłomieja – pastora i rektora szkoły w Olsztynku (a później w Marwałdzie) i Julianny Estery z Weberów. Dzieciństwo spędził w Marwałdzie. Pierwsze nauki pobierał w Zalewie, a od roku 1780 uczył się w królewieckiej Szkole Katedralnej na Knipawie. Następnie studiował (1782–1790) teologię, filozofię i filologię polską na Uniwersytecie w Królewcu. W latach 1790–1796 był nauczycielem języka polskiego w Collegium Fridericianum w Królewcu. W tym okresie pełnił także obowiązki młodszego nauczyciela w Szkole Katedralnej. Jednocześnie pracował jako tłumacz urzędowy języka polskiego i korektor druków polskich w oficynach wydawniczych: Hartunga w Gdańsku i Kantera w Kwidzynie. W roku 1796 ożenił się z Wilhelminą Luizą Paarmann.
W maju 1798 roku Mrongowiusz opuścił Królewiec i został pastorem i kaznodzieją gminy ewangelickiej w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy w Gdańsku i jednocześnie lektorem języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Pracował w Gimnazjum do roku 1817, kiedy to zlikwidowano lektorat języka polskiego. W roku 1806 Tadeusz Czacki złożył mu propozycję objęcia katedry języków słowiańskich i stanowisko kierownika biblioteki w Liceum Krzemienieckim, propozycja ta nie została zrealizowana. Od roku 1812 był nauczycielem języka polskiego w Szkole Świętojańskiej przy parafii św. Jana w Gdańsku. W tym okresie udzielał też lekcji prywatnych i pełnił funkcję tłumacza sądowego.
Po śmierci żony w roku 1820 oddał się przede wszystkim działalności naukowej. Obok ożywionych kontaktów z uczonymi polskimi, współpracował i korespondował z uczonymi rosyjskimi, czeskimi i niemieckimi. W 1841 roku spotkał się w Ostródzie z innym znanym działaczem polskim Gustawem Gizewiuszem przekazując mu memoriał do króla pruskiego w sprawie swobód językowych dla ludności mazurskiej, który wiosną 1842 roku wręczył osobiście Fryderykowi Wilhelmowi. W 1852 został członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Adam Mickiewicz w liście napisanym do Mrongowiusza w imieniu towarzystwa oraz własnym napisał do niego „.. uzacniłeś życie Twoje niezmordowaną, nieprzerwaną, owocną pracą około języka polskiego.”
Gdański uczony był autorem podręczników języka polskiego, rozpraw oraz słowników polsko-niemieckich, a także edytorem piśmiennictwa staropolskiego. Zajmował się również zbieraniem pieśni mazurskich i kaszubskich oraz wszelkich dokumentów w języku kaszubskim. Sporządził program badań dotyczących Kaszubów, np. przygotował mały słownik kaszubski. W latach 1826–1827 prowadził badania ludoznawcze w pobliżu Słupska, głównie w Cecenowie i Główczycach. Mrongowiusz tłumaczył również na język polski dzieła innych autorów z języka niemieckiego oraz z greki. Był tłumaczem i wydawcą Rozprawy filozoficznej o religii i moralności Immanuela Kanta. Wydawał również własne opracowania tekstów autorów z okresu sarmatyzmu, między innymi Sebastiana Klonowica.
Krzysztof Celestyn Mrongowiusz zmarł w Gdańsku 3 czerwca 1855 r., został pochowany na Zaroślaku, na nieistniejącym już cmentarzu kościoła Salwatora.
Bogaty księgozbiór Mrongowiusza
Mrongowiusz był bibliofilem i pozostawił po sobie ponad tysiąc cennych książek. Księgozbiór ten jeszcze za swojego życia sprzedał Adamowi Saryuszowi Zamoyskiemu z Łopatyna koło Brodów w Galicji. Po śmierci Mrongowiusza, gdy przez parę lat jego księgozbiór nie został odebrany, po staraniach bibliotekarza miejskiego Augusta Bertlinga i za zgodą wnuka Mrongowiusza Gustawa am Ende, w listopadzie 1864 r. trafił do Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Sporządzony w następnym roku spis tej kolekcji wykazał, że najbogatszy był dział literatury i języka polskiego, liczący 540 pozycji inwentarzowych. Drugi pod względem wielkości dział publikacji historycznych zawierał 364 tytuły, z czego większość dotyczyła spraw polskich. Podobne ukierunkowanie miał dział piśmiennictwa religijnego, gromadzący 221 pozycji, w tym znaczną ilość polskich modlitewników, kancjonałów i zbiorów kazań. Zestaw książek z zakresu języka i literatury rosyjskiej liczył 67 tytułów, co wynikało z zainteresowania Mrongowiusza problematyką słowiańską i jego osobistych kontaktów z Rosjanami. Poczesne miejsce w tym księgozbiorze zajęły teksty pisarzy polskich XVI–XVII wieku, których Mrongowiusz wysoko cenił. Mimo, że był duchownym protestanckim, nie krępowały go żadne względy wyznaniowe. Ta tolerancyjna postawa sprawiła, że w jego zbiorze spotykamy kalwińskie postylle Mikołaja Reja i Grzegorza z Żarnowca a obok nich Upomnienie do ewangelików Piotra Skargi, ostro atakujące polskich innowierców. Protestanckie wydania Biblii, modlitewników i kazań zderzają się z analogicznymi publikacjami katolickimi. Wśród pisarzy polskich XVI wieku obok wyżej wspomnianych, czołowe miejsce zajął Jan Kochanowski. Bogatszy i bardziej urozmaicony był poczet pisarzy i dzieł z XVII wieku. Inwentarz notuje liczne książki autorów wieku XVIII: F. Bohomolca, F. K. Dmochowskiego, I. Krasickiego, A. Naruszewicza, J. U. Niemcewicza, S. Trembeckiego, F. Zabłockiego, a także wielu pomniejszych autorów. Gdański kolekcjoner posiadał też prace dotyczące języka polskiego O. Konopczyńskiego. Gromadził czasopisma oświeceniowe, jak Monitor Warszawski czy Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. W bibliotece Mrongowiusza znalazły się też dzieł pisarzy jemu współczesnych, są tu poezje: F. Karpińskiego, K. Koźmiana, K. Brodzińskiego, a także książki romantyków: A. Mickiewicza, Z. Krasińskiego, A. Malczewskiego. Przejęcie biblioteki Mrongowiusza przyczyniło się do zasilenia księgozbioru Biblioteki Gdańskiej polskimi wydawnictwami, zwłaszcza z XVIII i pierwszej połowy XIX wieku.
Tekst Heleny Dzienis do katalogu wystawy
„Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1764-1855) i jego księgozbiór”
w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk w 2014 r.