Kazanie wygłoszone przez ks. bpa Marcina Hintza w Przedostatnią Niedzielę Roku Kościelnego w kościele Zbawiciela w Sopocie dnia 15 listopada 2020 roku.
Tekst kazalny: Łk 16,1-9 – przekład Biblii Ekumenicznej.
- Powiedział też do swoich uczniów: Pewien bogaty człowiek miał zarządcę, którego oskarżono przed nim, że trwoni jego dobra. 2. Zawołał więc go i powiedział: Cóż to słyszę o tobie? Zdaj sprawozdanie ze swojej działalności, bo już nie będziesz mógł zarządzać. 3. Wtedy zarządca powiedział sobie: Co zrobię, skoro mój pan pozbawia mnie urzędu? Kopać nie mam siły, a żebrać się wstydzę. 4. Wiem, co zrobię, aby ludzie przyjęli mnie w swoich domach, gdy zostanę odsunięty od zarządzania. 5. I zawołał każdego z dłużników swojego pana. Zapytał pierwszego: Ile jesteś winien mojemu panu? 6. Ten oznajmił: Sto baryłek oliwy. Powiedział mu: Weź swoją umowę i napisz szybko pięćdziesiąt. 7. Następnie zapytał innego: A ty ile jesteś winien? On zaś odpowiedział: Sto miar zboża. Polecił mu: Weź swoją umowę i napisz osiemdziesiąt. 8. I pochwalił pan nieuczciwego zarządcę, że przebiegle postąpił. Synowie bowiem tego świata w swoim pokoleniu są bardziej przebiegli niż synowie światłości. 9. Ja również wam mówię: Uczyńcie sobie przyjaciół niegodziwą mamoną, aby skoro wszystko się skończy, przyjęto was do miejsca wiecznego zamieszkiwania
Drogi Zborze, Siostry i Bracia w Chrystusie,
za kilka dni, dokładnie za tydzień, w najbliższą niedzielę, będziemy przeżywać już ostatnie nabożeństwo niedzielne tego mijającego roku kościelnego. Roku kościelnego, który stał pod znakiem refleksji na temat wolności chrześcijańskiej – tak nasz Synod rok 2020 nazwał: „rokiem wolności chrześcijańskiej” – w nawiązaniu do 500. rocznicy wydania pisma pt. O wolności chrześcijańskiej, napisanego przez Marcina Lutra. To szczególnie trudne myśleć dzisiaj o wolności, w czasie pandemii, w okresie zamknięcia, gdy cały świat odczuwa szczególny stan – właśnie ograniczania ludzkiej, indywidualnej wolności. Nazwano to „lockdownem”, który w jednych krajach ma mniejszy, w innych szerszy zakres, a w niektórych prowadzi już do całkowitego zamknięcia i godziny policyjnej. Rok wolności chrześcijańskiej w czasie pandemii – to szczególne doświadczenie, którego nie zapomnimy. Należy mieć nadzieję, że właśnie przez ten kontrast, polaryzację hasła i realności, w której przyszło nam żyć – dla wielu zamknięcia w wirtualnej rzeczywistości pracy, nauki, studiów – będzie to impuls do mądrego, do roztropnego myślenia i działania. Bo może przez to w sposób szczególny doświadczymy jak wielkim darem jest wolność dana nam w Jezusie Chrystusie.
Ten czas, w jakim żyjemy, uczy nas pokory w różnych wymiarach. W wymiarze indywidualnym, jak i globalnym w skali Kościoła. Jako chrześcijanie na świecie, w różnych Kościołach konfesyjnych, doświadczamy również w tym roku tragicznych wieści o tym, jak wielu, będąc w urzędzie, źle postępowało – jak ów zarządca, którego słusznie oskarżono, że trwoni powierzone mu dobra, że nie jest godny urzędu i z tego urzędu został usunięty. To rok różnych doświadczeń i przejdzie na pewno w naszej refleksji do historii. Zapisze się w niej bardzo głęboko różnymi wynikami, ekonomicznymi przede wszystkim, ale również na różnych polach, także kościelnych, brakiem realizacji wielu zadań, które sobie postawiliśmy. Ale najważniejsza jest chyba w przestrzeni Kościoła wytrwała, codzienna praca u podstaw, coniedzielna orka na ugorze, która po latach, czasem wielu latach, przynosi jednak efekty, tak iż Pan Bóg przyznaje się do tego dzieła. On bowiem często pokazuje nam, że nasz zapał, nasze serce i nasze zaangażowanie to nie wszystko, że nieustannie potrzeba nam jeszcze jednego – pokory, byśmy przypadkiem nie popadli w pychę, że to nasza zasługa, że tu i ówdzie Kościół tak wspaniale się rozwija.
Dzisiejszy tekst ewangelii, zapisanej przez św. Łukasza, powinien w nas wywołać nade wszystko otrzeźwienie. Nauczanie Jezusa jest tu bowiem przewrotne, z zamysłem, bo my przecież w żadnym wypadku nie pochwalilibyśmy nieuczciwego zarządcy, tego, który miał dobrze sprawować zarząd nad powierzonym mieniem, za co był uczciwie wynagradzany. Zarządca to po grecku oikonom, czyli ekonom – takiego pojęcia używa grecki tekst Nowego Testamentu, a my powiedzielibyśmy dzisiaj, że jego wizja ekonomii była krótkowzroczna, oparta na korupcji, sprycie, przebiegłości, a nazywając to wprost – na oszustwie – i to wszystko nie ma nic wspólnego z tym, co dla nas, ewangelików, ma tak wielką wartość, a jest tym etos pracy. A jednak. Jezus w swojej opowieści stwierdził, że pan pochwalił nieuczciwego ekonoma za to, że ten przebiegle, a dokładniej, tłumacząc z greki, roztropnie postąpił. Greckie słowo phronesis oznacza bowiem cnotę, umiejętność intelektu połączoną z uczuciem – strefa ratio i woli połączone w cnotę roztropności.
O tym mówi Jezus do nas, że brak owej roztropności w działaniu jest głównym zarzutem, który Pan stawia Kościołowi w dzisiejszej mowie oskarżycielskiej. To nie tak, że Jezus głosi byśmy oszukiwali, ale pokazuje kontrast w swojej oskarżycielskiej mowie posługując się retorycznymi figurami. Pyta o znaczenie owego słowa roztropność w naszym życiu. Prawnicy powiedzieliby, że jego łaciński odpowiednik to prudentia, czyli jurysprudencja – mądrość prawna – a w terminologii prawniczej słowo to oznacza również orzecznictwo, sposób wyrokowania, wydawania sądów w określonych sprawach. Za sprawą więc dzisiejszego tekstu stajemy przed sądem, gdzie prokuratorem, oskarżycielem, jest właśnie Jezus Chrystus, który stawia nam bardzo poważne zarzuty. I nie jest to sąd pracy, który dotyczyłby ekonoma, ale jest on tylko przykładem jak należy być roztropnym.
Chrystus stawia nam więc poważne zarzuty. Pierwszy, bardzo łatwo rozpoznawalny, to niedopełnienie obowiązków służbowych. Ktoś powie, że jest adresowany tylko do duchownych. Nie. Ponieważ w nauczaniu ewangelickiego Kościoła tak bardzo podkreślamy naukę o powszechnym kapłaństwie wszystkich ochrzczonych, podkreślamy, że życie Kościoła nie jest tylko teatrem jednego aktora, ale jest właśnie wspólnym składaniem świadectwa. Podkreślamy, że służymy Bogu i Kościołowi i nie chcemy być jak zwykli najemnicy, a Jezus mówi, że to najemnicy wyprzedzają nas, jeśli chodzi o zaangażowanie, roztropność i wyniki. Gdy po raz kolejny odbieram telefon i słyszę w słuchawce pracownika telemarketingu, zawsze fascynuje mnie jego zaangażowanie. Jak bardzo, mimo asertywności drugiej strony, próbuje on sprzedać swój towar. To dotyczy także wielu sprzedawców. Potrafią oni dosłownie wciskać drugiemu człowiekowi coś, co jest mu zupełnie niepotrzebne. Ale czynią to z takim zaangażowaniem, tak sugestywnie, że w końcu temu drugiemu naprawdę się wydaje, że trafiła mu się prawdziwa okazja. Ten przykład pokazuje jak ludzie potrafią zaangażować wszystkie swoje siły: rozum, wolę, uczucia, mowę ciała, czyli właśnie phronesis – roztropność, po to by wcisnąć drugiemu człowiekowi coś, czego on wcale nie potrzebuje, ale coś, co ten pierwszy tak bardzo chce sprzedać.
A co my oferujemy ludziom, którzy przychodzą do kościoła? Nie jest to coś niepotrzebnego. Bowiem oferujemy w zwiastowaniu życie wieczne, zbawienie, prawdę, obecność Ducha Świętego w życiu, usprawiedliwienie, które my, ewangelicy, tak bardzo podkreślamy. A mówimy często o tym i w Kościele, i w prywatnych rozmowach, z takim zaangażowaniem, jak byśmy sprzedawali na targu zardzewiałe gwoździe albo zgniłe ziemniaki. Ale spotykamy się też z innym zjawiskiem: duchownych, którzy krzyczą z ambony, mówią o grzesznikach i krzyczą właśnie na tych, którzy przyszli do kościoła, którzy budują społeczność, myśląc, że w ten sposób zbudują autorytet Kościoła i swój własny. To nam zarzuca Jezus: brak sprytu, brak rozsądku. Jakże często występuje w nas zwykły niedostatek jeśli chodzi o zaangażowanie, o wiedzę, rozum, ale może bardziej o chęć. Jest przekonanie, że to co robimy jest słuszne, mamy argumenty, a jednak to telemarketerzy, domokrążcy, mają lepsze wyniki, a nawet świadkowie Jehowy, którzy uparcie stoją ze swoimi kolorowymi gazetkami, w swojej prudencji często nas przewyższają. My tak szybko się poddajemy, a gdy ich wyrzuci się drzwiami, to wejdą oknem, gdy się zamknie okno, to wejdą przez komin – mówiąc symbolicznie.
Jezus apeluje dziś do nas o zaangażowanie, o skuteczność, żąda od nas chrześcijańskich wyników. I tak jak już to powiedzieliśmy, podkreślmy to jeszcze raz, jest to skierowane nie tylko do duchownych, to słowo oskarżycielskie jest skierowane do wszystkich uczennic i uczniów Chrystusa. Bo On żąda od nas prawdziwego zaangażowania, a nie gry pozorów. Chce, byśmy byli prymusami w szkole, albo przodownikami pracy – jak to nazywało się w czasach słusznie minionych, acz tak niedawnych. Ale nie na pozór. Nie chce byśmy byli przodownikami pracy, którzy są tylko na plakatach i dla propagandy. Chce, byśmy nie byli szarakami ukrywającymi się w tłumie, wyrobnikami robiącymi od-do, przychodzącymi tylko w niedzielę do kościoła, wyrobnikami, którzy odklepali swój religijny obowiązek, czyli wzięli udział w niedzielnym nabożeństwie. Chrystus chce zaangażowania, chce naszych serc. On sam nas nazwał światłością świata – to słowa skierowane do nas wszystkich, do wszystkich swoich uczniów i uczennic powiedział: „wy jesteście solą ziemi”. To wspaniały opis, a zarazem nieprawdopodobne roszczenie. Mamy więc być skuteczniejsi niż nieuczciwi zarządcy, mamy być rozsądniejsi niż fachowcy od sprzedaży, mieć lepsze wyniki niż spece od marketingu, PR-u i socjotechniki.
Zarządca, ekonom, ten nieuczciwym człowiek, wiedział co stawia na szali – tak naprawdę całe swoje życie, całą swoją przyszłość. On budował coś, co można byłoby dzisiaj nazwać III filarem – swoje pewne zabezpieczenie na przyszłość. A nam zostało, Drodzy, zaoferowane o wiele więcej. My, chrześcijanie, mamy IV filar, który wielokrotnie przewyższa wszystkie trzy pozostałe. Ten filar to życie wieczne, Królestwo Chrystusowe. Dzisiaj, jak powiedzieliśmy na początku, niedziela, która mówi nam o sądzie. Gdy więc spotkamy Pana owego Królestwa, Jezusa Chrystusa, zmartwychwstałego i wywyższonego, to życzmy sobie wzajemnie, byśmy usłyszeli wtedy: „Dobrze sługo wierny i dobry, wejdź do radości Pana swego”.
Amen.