18 października 2018 roku w Centrum św. Jana w Gdańsku odbyła się gala pierwszej Pomorskiej Nagrody Literackiej „Wiatr od morza”, która została ustanowiona przez sejmik Województwa Pomorskiego z inicjatywy marszałka województwa, Mieczysława Struka. Nagroda ta, przyznawana w trzech kategoriach, jest formą uznania dla twórczej pracy i licznych dokonań pomorskich pisarzy i wydawców książek.
Zwycięzcy, finaliści i laureaci Nagrody zostali wyłonieni przez Jury w składzie:
- prof. dr hab. Zbigniew Majchrowski – Przewodniczący Jury – literaturoznawca, krytyk literacki i teatrolog, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, profesor UG,
- Bożena Orczykowska – p.o. dyrektora Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej
im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku, - Elżbieta Pękała – redaktor, organizator i promotor czytelnictwa,
- dr hab. Katarzyna Szalewska, prof. nadzw. UG – adiunkt na Uniwersytecie Gdańskim, autorka i współredaktorka książek naukowych,
- Władysław Zawistowski – pisarz, dyrektor Departamentu Kultury UMWP.
W kategorii „Pomorska Książka Roku 2017” zwyciężyła publikacja wydana przez Muzeum Narodowe w Gdańsku, pt. Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. 1, Eseje, pod red. prof. Edmunda Kizika i prof. Sławomira Kościelaka – historyków Uniwersytetu Gdańskiego.
Książka ta nawiązuje do wystawy zorganizowanej pod kierownictwem Muzeum Narodowego w Gdańsku z okazji jubileuszu 500 lat Reformacji pod tym samym tytułem. W poprzedzających wstępnych uwagach redaktorzy zaznaczają, że każde pokolenie historyków podejmuje się własnej oceny reformacyjnych wydarzeń, włączając się tym samym w trwającą kilkaset lat dyskusję nad kształtem i znaczeniem Reformacji. Głosem w tej długiej dyskusji jest także gdański tom wydany dla uczczenia 500-lecia Reformacji, uwzględniający oceny historyków, historyków sztuki, muzyki oraz znawców protestanckiej architektury i piśmiennictwa. Natomiast ks. bp prof. Marcin Hintz w Słowie Wstępnym, w nawiązaniu do sylwetki Reformatora, przypomniał, że „Reformacja XVI wieku głosiła Bożą chwałę słowem, pismem, śpiewem i obrazem”, co też, podobnie jak wystawa, prezentowany zbiór esejów głosami współczesnych badaczy stara się oddać i przybliżyć czytelnikom.
Profesorowie byli szczerze zaskoczeni werdyktem Jury. Z radością i ze wzruszeniem przyjęli statuetki i gratulacje z rąk Marszałka Województwa Pomorskiego oraz przewodniczącego Jury, prof. Majchrowskiego. „Wygląda na to, że po 500 latach Marcin Luter dokonał jeszcze jednego dzieła, którego nie przewidywał. Rocznica to szczególna, ale i dziedzictwo niezwykle interesujące” – przyznał Sławomir Kościelak. – „To nie tylko nagroda dla nas. Jest to nagroda dla całego zespołu, a także dla Muzeum Narodowego w Gdańsku, które umożliwiło nam zrealizowanie tego przedsięwzięcia i wydanie materiału” – dodał Edmund Kizik. Następnie została odczytana laudacja na cześć autorów. Podczas gali wręczenia nagród Parafię Ewangelicko-Augsburską w Gdańsku reprezentował ks. Marcin Rayss.
Serdecznie gratulujemy prof. Edmundowi Kizikowi oraz prof. Sławomirowi Kościelakowi tego wielkiego wyróżnienia i mamy nadzieję, że być może dzięki tej Nagrodzie, Gdańsk protestancki trafi do rąk większej liczby czytelników. Słowa podziękowania i gratulacji, drogą listowną, przesłał autorom również zwierzchnik Diecezji Pomorsko-Wielkopolskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, ks. bp Marcin Hintz.
Poniżej zamieszczamy tekst laudacji wygłoszonej przez dr hab. Katarzynę Szalewską na cześć Edmunda Kizika i Sławomira Kościelaka podczas gali:
Od XVI wieku do roku 1945 Gdańsk pozostawał w różnych wymiarach miastem protestanckim. Trudno te ponad cztery stulecia wyznaniowo-kulturowej formacji zamknąć w muzealnej gablocie, uznając za zbędny balast historii, kiedy w tkance współczesnego miasta pozostaje tak wiele architektonicznych i artystycznych świadectw tamtych czasów. Fakt, że scheda reformacji stanowi budulec dziedzictwa historycznego Gdańska i Pomorza, jest tyleż niepodważalny, co słabo obecny w powszechnej świadomości. Na potrzebę ciągłego odpominania roli protestantyzmu w tworzeniu dzisiejszego kształtu miasta odpowiedzieli Edmund Kizik i Sławomir Kościelak – redaktorzy naukowi książki „Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej”, t. 1: „Eseje”. Monografia została wydana w 2017 roku, a więc w symbolicznym, jubileuszowym roku 500-lecia Reformacji. Wypełniają ją eseje badaczy historii i sztuki Gdańska i Pomorza, eseje, które składają się na wielowątkową dyskusję dotyczącą wpływu Reformacji na dzieje miasta i jego społeczności, na zmiany w sztuce, architekturze, literaturze i nauce. Z erudycyjnych i opartych na źródłowych badaniach studiów wyłania się jednak zupełnie niemierzalny naukowo duch epoki. Od polityki na szczeblu władzy królewskiej po sposoby oprawy książek czy rolę muzyki w luterańskich świątyniach – tematyka esejów zebranych w nagrodzonym tomie sprawia, że książka ta jest nie tylko monografią o wysokim poziomie naukowym, ale też pasjonującą opowieścią o nieoczywistych dziejach tej części świata. Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt edytorski – „Gdańsk protestancki…” to bowiem niezwykle starannie przygotowane wydawnictwo, a warstwa ilustracyjna dodatkowo przypomina czytelnikowi, jak bogate są gdańskie zasoby muzealne, archiwalne i biblioteczne. W wyniku ponownych studiów nad tymi zasobami, podjętych 500 lat po wystąpieniu Lutra, powstało dzieło, które z protestanckim dziedzictwem kulturowym dyskutuje, ale które przede wszystkim stanowi niezgodę na zapomnienie i uwiąd historycznej wyobraźni.
dr hab. Katarzyna Szalewska (Uniwersytet Gdański)
